Alp Tunç

Çocuğun ihtiyacı olan yeterli gıdayı almamasına iştahsızlık denir. Çoğu çocuk gerçekte iştahsız değildir. Ebeveynler, çocuğun yediği miktarı diğer çocuklarla veya kendileri ile karşılaştırdığı için çocuğu iştahsız olarak tanımlarlar. Eğer çocuğun yediği miktar ile bedensel ve nörolojik gelişim yeterli oluyorsa bu çocukta iştahsızlık düşünmek doğru olmayacaktır. Aileler sorgulandığında %25-50 arası çocukta iştahsızlık olduğu söylenirken, gerçekte iştahsızlık tüm çocukların yalnızca %1-2 sinde görülür. Görülme yaşı ortalama 2-6 yaş arasıdır.

 

 

YEMEK SEÇME NEDENLERİ

 

Yemek seçen çocuklar, kendilerine yeterli miktarda kaloriyi alabilirler. Yemek seçen çocukların, bir süre sonra nörolojik ve bedensel gelişiminde sıkıntı ortaya çıksa da başlangıçta çocuğun gelişimi normal olacaktır. Bu açıdan iştahsızlık tanımını tam karşılamayabilir. Bir çocuktaki yemek seçme problemi birçok nedene bağlı olabilir.

Duyusal problemler, reflu, besin alerjileri, psikolojik faktörler ve ailenin beslenme alışkanlıkları yemek seçmenin ana nedenlerindendir.

 

1. DUYUSAL PROBLEMLER

 

Yemek seçme problemi çocuktaki duyusal problemlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Koku ve tad duyusunu beyninde tam olarak işlemlendiremeyen, duyu bozukluğuna bağlı tad duyusunu az alan çocuklar, yemeklerin tadını tam alamadıkları için iştahsız olacak veya taddan dolayı yemek seçme durumu olacaktır. Koku duyusunu az hisseden çocuklarda iştahsızlık olurken, koku duyusunu işlemlendiremeyen, fazla hisseden çocuklarda yemek seçme durumu olabilmektedir. Proprioseptif duyu, kişinin kendi içindeki ve çevredeki cisimlere karşı pozisyonumuzu belirleyen duyudur. Bir çocuğun yemeği dişleri ile ezmesi, dili ile gıdaları çevirmesi için propriosepsiyon duyusunun doğru çalışması gerekmektedir. Eğer bu duyu doğru çalışmıyor ise çocuk, her türlü yiyeceği alıp ezip, dili ile çevirip yutamayacaktır. Bu da yemek seçmeye neden olacaktır. Bunun dışında Vestibüler duyu dediğimiz, duruş pozisyonunu ve hareket hızını belirleyen duyunun doğru çalışmaması, çocuğun masada doğru pozisyonda oturup,yemek yemesinizorlaştıracağı için iştahsızlığa neden olabilecektir.

 

2. REFLU

 

Reflülü çocuklar, yemek yediklerinde midedeki asitli içerik yukarıya doğru kaçtığı için çocuklarda karın ağrısı ve göğüs ağrısına neden olabilir. Bu da çocuklarda iştahsızlığa yol açabilir. Genel iştahsızlığın dışında reflülü çocuklarda yemek seçme sık rastlanılan bir problemdir. Reflülü çocuklar zor sindirilen, kompleks gıdalar yerine makarna, pilav, patates gibi kolay parçalanıp, midenin kolayca boşaldığı, basit karbonhidratlı gıdaları tercih ederler. Özellikle mide asidinin artışını sağlayan çikolata gibi kakaolu gıdalar, turşu, kefir gibi probiyotik gıdalar, portakal suyu gibi asitli gıdalar refluyu artırır ve iştahsızlığa neden olur.

 

 

 

 

3. AİLENİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI

 

Çocuğun yemek seçimi biraz da ailenin yemek tercihlerine bağlıdır. Bebeğin tad duyuları, henüz anne karnında iken oluşur. Bebek, anne karnında iken annenin sevdiği ve sık tükettiği besinlere maruz kaldığı için genellikle bunları severek doğar. Doğduktan sonra yine ek gıdaya başlayana kadar aldığı tadlar, annenin yediği gıdalardan gelir. Bu nedenle annenin gebeliğinde ve süt verdiği dönemde aldığı gıdaları seçerken, doğru seçimler yapması çok önemlidir. 

 

4. BESİN ALERJİLERİ

Her besin alerjisinin mutlaka egzama, kakada kanama ve kusma ile gelmesine gerek yoktur. Çocuk tükettiğinde kendini rahatsız eden gıdaları bir süre sonra almak istemeyecektir.

 

 

 

 

 

İŞTAHSIZLIK NEDENLERİ

 

Yemek seçmeye neden olan faktörler genel olarak iştahsızlık ta yapar bunlar dışında birtakım hastalıklar iştahsızlık nedenidir.

 

1. ENFEKSİYON HASTALIKLARI: Enfeksiyon hastalıkları çocuklarda iştahsızlığa neden olur. Akut enfeksiyonlarda (örneğin bir grip, bronşit) bedenimiz vücuda giren mikroplar beslenmesin, güçsüz kalsınlar diye kandaki besinlerin miktarını azaltmak ister. Bu vücudun bir korunma mekanizmasıdır. Yine  enfeksiyonlarda vücuttaki inflamasyon dediğimiz vücut cevabı, salınan maddeleriştahsızlığa neden olur. Bu nedenle iştahsızlığı olan çocuklarda herhangi bir enfeksiyon olup olmadığının değerlendirilmesi çok önelidir.

 

2. DEMİR EKSİKLİĞİ: Demir, kanımızdaki alyuvarların içerisindeki oksijen taşıyan hemoglobinin ana yapı maddesidir. Demir eksiliğinde çocuklarda kansızlık oluşur. Kansızlıkta birçok organın, enzimin çalışması bozulur. Kalp daha hızlı çalışır, solunum yeterli olmaz, iç organlara yeterince oksijen gitmez. Bu nedenle çocuklarda iştahsızlık oluşur. Demir özellikle bakliyatlarda, kırmızı ette ve sakatta bulunur. Bunlardanzengin beslenmek demir eksikliğini önlemeye yardımcı olacaktır.

 

3. ÇİNKO EKSİKLİĞİ: Çinko vücudumuzda birçok hücre ve enzim için önemli bir elementtir. Protein metabolizmasında, büyümede önemlidir. Ayrıca tat almada, hücre yenilenmesinde önemli rolleri vardır. Özellikle sindirim sistemi yüzey epiteli ve tad duyuları için önemlidir. Bu nedenle çinko eksikliği önemli bir iştahsızlık ve büyüme gelişme geriliği nedenidir. Çinko eksikliği olan hastalarda bu eksikliğin yerine konulması önemlidir. Ayrıca beslenmede çinkodan zengin besin tüketimi önemlidir (Kırmızı et ve kabuklu deniz ürünleri ile karaciğer gibi hayvansal kaynaklı besin çinkodan zengindirler. Ayrıca kuruyemişler, kurubaklagiller ve yumurta tüketmek te çinko eksikliğinden korunmak açısından önemlidir.)

 

4. ALERJİK HASTALIKLAR: Alerjik hastalıklar özellikle besin alerjileri çocuklarda iştahsızlık yapabilirler. Besin alerjisi dışında solunumsal alerjiler, çocuğun vücudunda kronik inflamasyon (iltihap) yapması, çocuğun rahat nefes alıp vermesini engellemesi, burun tıkanıklıklarına bağlı koku ve tad alımında bozukluk yaratması yoluyla iştahsızlık yaparlar. Bu nedenle iştahsızlık olan çocukların alerji açısından değerlendirilmesi, varsa alerjik hastalıkların tedavisinin yapılması iştahsızlığın çözümü için gereklidir.

 

5. ÇÖLYAK HASTALIĞI, bağırsağın, buğday, arpa ve çavdar da bulunan glüten adlı maddeye karşı olan hassasiyetinden kaynaklanan bir hastalıktır. Çölyak hastalığında ince bağırsağın içindeki besin emiliminden sorumlu villusların zarar görmesi sonucu oluşur. Buda demir, folik asit besinlerin emiliminde sorunlara neden olur. Türkiye’de çok sık görülen bu hastalık her 100 kişiden birisinde görülür. Eğer ailede çölyak hastalığı varsa bu sıklık 10 katına kadar yükselir. İştahsızlık, Karında şişlik, Gelişme geriliği beraberinde ishal görülebilir.İştahsızlık, karında şişkinlik, gelişme geriliği olan çocuklarda mutlaka akla çölyak hastalığı gelmeli, çölyak hastalığı ile ilgili testler alınmalı, glüten içeren gıdalar açısından diyet uygulanmalıdır.

 

6. PARAZİTER HASTALIKLAR: Paraziter hastalıklar gerek sinirim sistemi içindeki lokal etkileri ile gerekse besinlerin emilimini azaltarak vitamin ve minerallerde yarattığı eksiklik nedeni ile iştahsızlığa neden olabilir. Türkiyedeparaziter hastalıkların sıklığı çok yüksek olup ( yerlere göre %60-70 lere kadar yükselebiliyor), iştahsız çocukların mutlaka paraziter hastalıklar açısından değerlendirilmelidir.

 

7. AĞIZDA YARA, ÖZOFAJİT, GASTRİT gibi sindirim sistemi hastalıkları

 

8. KALP VE AKCİĞER HASTALIKLARI

 

9. ÇOCUĞUN ACIKMASINA İZİN VERİLMEMESİ