Kahraman Köktürk

Cumhuriyetin Kuruluşunda Antalya. Genellikle hep Antalyalılar olarak İtalyanlara direnmediniz esprisi ile karşılaşırız. Oysa Ege yi de almayı uman İtalyanlar İngilizlerin golünü yiyince ve Ege Yunanlılara bırakılınca "düşmanımın düşmanı dostumdur" anlayışı ile Gazi Mustafa Kemal ve Ankara hükümetinin mücadelesini beklemiş ve gizli silah satışları yapmıştır. Bu gizli silah satışları da güya sarhoş olan İtalyan askerlerinin gizlice silahlarını satıyor gibi gösterilerek olmuştur. Ayrıca Antalya postanesini de Ankara hükümeti sürekli olarak dünya basına bilgi geçmiştir. Yani Ankara hükümeti ile gizli işbirliği içerisinde olunması sebebiyle direniş farklı olmuştur. Antalya limanı da Ankara'ya sevkiyat için önemli bir görev üstlenmiştir. ları sizinle paylaşmak istiyorum.
İstiklal Harbinde cephe gerisinin en önemli bilgilendirici aynı zamanda cephelere mali, askeri ve sağlık alanlarında yardım sağlayıcı gücü cemiyetler olmuştur.
Cemiyetler bölgeleri işgal edilmişse bölgelerini işgalden kurtarmak, bölgeleri işgal edilmemişse bölgelerinin işgale uğramasını önlemek ve işgal altındaki diğer bölgelere yardım etmek suretiyle Milli İstiklali gerçekleştirmek için mücadele vermişlerdir.
Bu cemiyetlerden biri de Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti(AMHC)dir. Antalya ve çevresinde kurulup faaliyet göstermiştir. Antalya bu cemiyet adı altında kurtuluş savaşı için görevler yapmıştır.
İstiklal Harbi döneminde bu cemiyet bölgeden Milli mücadele için asker sevkiyatı yapma, cephede askerin ihtiyaçlarını karşılamak için ayni ve nakli yardım toplayıp bunları sevk ve idare etme, Anadolu’nun Akdeniz’e açılan kapısı durumundaki Antalya limanını ihtiyaç karşılama ve haber aktarma açısından kullanıp İstiklal harbini aynı zamanda dünyaya da duyurma faaliyetleri içerisinde olmuştur.
Antalya bu cemiyet adı altında kurtuluş savaşı için birçok görev yapmıştır.

AMHC koordinesinde Nazilli’ye nakdi yardımın yanı sıra askeri malzeme ve levazım yardımında da bulunulmuştur. Bu malzemeler arasında askere silah, giyecek, sağlık malzemesi gibi ihtiyaç gereçleri bulunmaktadır.
İstiklal Harbi başlangıcında Nazilli, ve İzmir Müdafaa-i Hukuk temsilciliklerinden Hacı Süleyman Efendi ile Tevfik Efendi adında iki kişi Antalya’ya gelmiş ve cemiyeti ziyaret etmiştir. Amaçları, Nazilli’de teşekkül eden cepheye yardım istemektir. Gelenlerin istekleri doğrultusunda Aydın’da Yunan işgal güçlerine karşı savaşanlara yardımcı olmak için Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti 8 ve 20 Eylül 1919 tarihinde Alanya’dan gönderilen 80.520, Finike’den gönderilen 5.551 kuruşu Nazilli’ye göndermek suretiyle nakdi yardımda bulunmuştur. Ayrıca, bölgede teşekkül eden millî alay için dört yüz kırk dokuz lira gönderilmiştir.

AMHC, Batı Cephesi’ne askeri malzeme temini ve nakli işinde de önemli rol oynamıştır. İstiklal Harbi’ne Antalya yoluyla temin edilen askeri ve levazım malzemeleri Antalya-Burdur-Baladız yolu üzerinden Yunan işgallerine karşı istiklal mücadelesi veren askerlere ulaştırılmıştır.

Yine Cemiyet, vilayet genelinde tamir ve onarım işleri ile de ilgilenmiştir. Birinci Dünya Savaşı’nda tahrip edilen Antalya Gureba Hastanesi 1 Ağustos 1920’de AMHC tarafından tamir ettirilmiştirAMHC, işgal yıllarında Antalya civarlarında da meydana gelen ayaklanmaların bastırılmasında da olağanüstü rol oynamıştır. Bu bağlamda Akseki ve Manavgat civarlarında çıkan ayaklanmaların bastırılması için üstün gayret sarf edilerek ayaklanmaların bastırılabilmesi için beş bin yedi yüz atmış dört lira seksen iki kuruş harcamıştır.
Ayrıca Antalya ve çevresinde otorite boşluğundan asker kaçakları çoğalmaya başlamıştır. Buna mani olmak için AMHC’nin hizmeti çok büyüktür. Bu kaçakları önlemek üzere şehirde irşat heyetleri oluşturularak köy, kasaba ve ilçelere gönderilmiş bu heyetin faaliyetleri için önemli miktarda para harcanmıştır.

Aynı zamanda Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin yardımıyla Anadolu’da İstiklal Harbi ile ilgili olup bitenlerden halkın haberdar olabilmesi için Karahisar’da çıkarılan “İkaz”, Konya’da çıkarılan “Öğüt” ve “Hâkimiyet-i Millîye” gazeteleri temin edilerek halka ulaştırılmıştır. Bu faaliyetlerin uygulanmasında Antalya ve ilçelerinde teşkil edilmiş olan MHC’leri etkin rol oynamıştır.

AMHC’nin Batı Cephesi’ne malzeme gönderilmesi konusunda da önemli görevleri yerine getirmiştir. 1921 yılı başından itibaren yabancı limanlardan ve İstanbul’dan yüklenen askerî malzemeler gizlice Antalya Limanı’na getirilmiş, buradan da “Deve Kolları”, “Mekkare Kolları” ile Baladıza, oradan da trenle Eğirdir’e taşınmıştır. İtalya’nın Antalya’yı tahliye etmelerinin hemen ardından Başkumandan Mustafa Kemal tarafından 7-8 Ağustos 1921 tarihinde yayınlanan Tekâlifi Millîye Emirleri neticesinde Antalya’da da birçok ihtiyaç malzemesi toplanmış, toplanan malzemeler Antalya, Burdur, Akşehir, Sülüklü (Konya/Yunak’a bağlı kasaba), Hatırlı, Yeniyapan, Bâlâ ya da Polatlı güzergâhından Ankara’ya ulaştırılmıştır.
AMHC’nin şehirde faaliyetleri devam ederken Antalya’da yaşayan kadınlar da İstiklal Harbine katkı sağlamak istemişlerdir. Bu amaçla 15 Mart 1920 tarihinde Antalya Müdafaa-i Hukuk Kadın Kolları Cemiyeti kurulmuştur.

Antalya Müdafaa-i Hukuk Kadın Kolları Cemiyeti, Elmalılı Doktor Ferruh Niyazi Bey (Ayoğlu) ve eşi Saime Hanım’ın öncülüğünde kurulmuştur. Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birlikte faaliyetlerini yürüten cemiyet İstiklal Harbi’ne özellikle malzeme temin ederek ya da imal ederek katkı sağlamıştır. Bu bağlamda Saime Hanım Antalya’nın köylerini tek tek dolaşarak yün toplamış, bunları kadınlara dokutarak cepheye göndermiştir. Kadınlar cephe için nakden yardımda bulunmakla beraber hayır amaçlı emekli Müftü Ahmet Hamdi Efendi’nin katkıları ve birkaç dikiş makinesi ile 15 Nisan 1920’de bir terzihane açmışlar burada cephe ve muhacirler için elbise imal ederek İstiklal Harbine katkı sağlamışlardır.

Antalya’da İstiklal Harbine yardım için faaliyet gösteren Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Müdafaa-i Hukuk Kadınları Cemiyeti ve Hilal-i Ahmer Cemiyeti birlik ve beraberlik içinde İstiklal Harbi’nin amaçları doğrultusunda çalışmışlardır. Bu bağlamda Mayıs 1920 tarihinde Balibey Bahçesinde İstiklal Harbi’ne katkı sağlamak amaçlı güreşler düzenlenmiş güreşleri 5 binin üzerinde Antalyalı izlemiş ve güreşlerde 6000 lira para, 10.000 liranın üzerinde ederi olan eşya toplanmıştır. Toplanan para ve eşyalar Ankara hükümetine gönderilmiştir.
AMHC’nin faaliyetleri içinde I. TBMM’ye gönderilen vekillerin seçimi ve gönderimi konusundaki faaliyetleri de mevcuttur.
Antalya’ya İtalyanlar asker çıkarınca Antalya’nın ileri gelenleri toplanmış, işgale karşı ne yapılabileceğini tartışmaya başlamışlardır.

Bu amaçla eski Antalya Müftüsü Yusuf Talat Efendi, Mebus Hasan Tahsin Bey, İbrişimzâde Mustafa, Vilayet Encümen Azası Rasih Bey (Kaplan), Giritli Mehmet Remzi ve Hacı Hatip Osman Efendi, Ziraat Müdürü Akif Bey, Kesikçi Mehmet Ağa Abdizâde Hüseyin ve Civelek İzzet Beyler (gibi) memleketin ileri gelenlerinden yirmi kadar kişi toplanarak dâhili ve harici düşmana karşı alınabilecek önlemleri kendi aralarında değerlendirmişlerdir.

Değerlendirmeler sonucunda heyet Antalya Mutasarrıfı Cemal Bey’le görüşme talebinde bulunmuş, fakat Cemal Bey hasta olduğu gerekçesiyle evine kapanarak görüşmeyi reddetmiştir. Heyet üyeleri görüşmekte ısrar edince mutasarrıf heyetin ısrarına dayanamayarak evinde görüşmeyi kabul etmiştir. Görüşmede, Ziraat Müdürü Akif Bey memleketin başına gelen felaketi anlatmış ve ne yapılması, hangi önlemlerin alınması gerektiğini ateşli sözlerle dile getirmiştir. Bu esnada hasta olan Mutasarrıf Cemal Bey coşarak yatağında doğrulmuş ve Antalya halkı ile beraber olduğunu, ne yapmak gerekiyorsa yapacağını söylemiştir. Heyet bu sözlerden memnun kalarak mutasarrıfın evinden ayrılmıştır. Bu görüşmeden sonra heyet düzenli bir şekilde çalışmalarını sürdürmüştür ve bunun sonucunda ‘’ ANTALYA MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ ’’ oluşturulmuştur
Bu cemiyette; Antalya eski Müftüsü Yusuf Talat Efendi, Belediye azalarından Tosunzâde Hakkı Efendi, Vilayet Encümeni Civelekzâde İzzet Efendi, Meclis İdare Azalarından Abdi Efendizâde Hüseyin Bey Tüccarlardan Hacı Hatip Osman Efendi, Belediye Azasından Kesikçizade Mehmet Efendi, Tüccarlardan Giritli Mehmet Remzi Efendi, Bileydizâde Mehmet Mursi Efendi ve İzmirli Ahmet Tevfik Bey vardır. Sonradan bu cemiyet yönetimine Rasih Hoca (Kaplan), Halil İbrahim Mustafa Özkaya, Doktor Galip Bey (Kahraman) Müftü Ahmet Hamdi Efendi gibi halk önderleri de dahil olmuşlardır.

Böylece Antalya’da işgale karşı halkı bilinçlendirmek ve işgale karşı faaliyetler yürütmek için “Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” kurulmuş ve faaliyetlerini genişleterek sürdürmüştür.

Bu Cemiyet, Paris Barış Konferansında İngiltere ve Fransa’nın İtalya’ya verdikleri sözleri tutmamaları ve Yunanistan’ın İzmir’i işgal etmesi sonucu İtalya ile Yunanistan arasında yaşanan çatışma ortamından dolayı bölgede faaliyetlerini kolayca yürütme fırsatı bulmuştur.

Antalya’nın işgalinin hemen ardından kurularak Antalya ve Millî Mücadele için faaliyetlerde bulunan AMHC görevini işgal yıllarında başarı ile yaptıktan sonra 11 Haziran 1923 tarihinde son defa toplanmış, mühür ve resmi evrakların hükümete teslimine, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın 676 numaralı ve 10 Haziran 1923 tarihli emirlerine istinaden Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kapanmasına karar vermiştir.