Eşref Ural / Journal - Konuk Yazar

Ülkemizde sosyal/siyasal gündem o denli hızlı akıyor ve değişiyor ki, bazı mühim mevzuları atlayıp geçiyoruz. Unutmuştum, geçen gün birkaç arkadaşımla tele-konferans yaparken konuşmacılardan birisi hatırlattı. CHP genel başkanı Özgür Özel,  birkaç hafta önce yaptığı bir konuşmada, “biz Jön Türklerden geliyoruz” şeklinde bir cümle sarf etti. Aslında o anda dikkatimi çekmişti, fakat dediğim gibi, hay huy içerisinde unutup gitmişim. Bana göre bu cümle üzerinde yorum yazmayı hak ediyor.

Amma ve lakin, başlamadan bir noktanın daha altını çizmek isterim; değil mi ki eleştirirken samimi olduğumuza inanıyoruz, o halde yapılan doğru işlerde de aynı samimiyeti göstermek zorundayız. Ahlak ve vicdan bunu emreder. Son zamanlarda CHP Genel başkanı hem çok çalışıp cesur ve güzel işler yapıyor, hem de tarihin, toplumun ve siyasetin ana damarlarına dokunuyor. Birkaç ay önce bizzat Özgür Özel’e hitaben yazdığım açık mektupta Özgür Bey’i yetersiz ve başarısız bulduğumu açıkça dile getirmiştim. Ama belli ki eleştirilerimiz ciddiye alınmış ve yerini bulmuş ki, son zamanlarda çok doğru noktalara temas ediyor. Umarım bu çizgide devam eder.

Şimdi gelelim asıl mevzuya. Evvelâ bir düzeltme ile başlayalım, Batılı aydınlar Abdülhamit’e muhalif olan Türk aydınını “Jön Türk” diye adlandırdılar. Kırk sene önce Namık Kemal ve kuşağını da “Genç Osmanlılar” diye tanımlamışlardı. Anlam olarak aynı. Bu kuşağın temel felsefesi Batıcı/pozitivist bir dünya görüşüne sahip olması ve ilaveten “milliyetçi” olmalarıdır. 1908 devrimini yapan, Cihan Harbini yöneten, milli mücadeleyi örgütleyen, Cumhuriyeti kuran ve kurumsallaştıran kuşak, Özgür Özel’in de ifade ettiği bu “Jön Türklerdir”, yani “genç Türkler”. Aslında 1908 sonrası döneme baktığımızda “İttihatçılar” demek daha doğrudur ve esasen Özgür Özel de bunu söylemek istiyor. Ama “ittihatçılar” demek yerine daha naif olsun diye “Jön Türkler” demeyi tercih ediyor, anlıyorum, olabilir.

Peki kim bu Jön Türkler ya da sonraki isimleriyle İttihatçılar ve CHP ile ne ilgisi var? Efendim, hikaye kısaca şöyle; 1889 yılında (tesadüf bu ya, tam da Fransız İhtilali’nin 100. Yıldönümünde) bir grup Tıbbiye talebesi, İttihad-i Osmani Cemiyeti adıyla bir dernek kurdular. Hiç kuşkusuz illegal bir dernekti, çünkü cennet mekan Sultan Abdülhamit efendimiz döneminde değil dernek kurmak, üç kişinin bir araya gelip çay içmesi bile yasaktı! Uzatmayalım, zaman içinde bu dernek Paris’te sürgün Ahmet Rıza Bey’in başını çektiği başka bir Jön Türk derneği ile birleşti, isim değiştirdi ve nihayet 1907 senesinde tam olarak “İttihat ve Terakki Cemiyeti” adını aldı. Kısa sürede bilhassa harp okullarında ve tıbbiyede çok hızlı bir taraftar sayısına ulaştı. 1908 senesine geldiğimizde Sultan Abdülhamit, 1. Ordu müfettişi Hüseyin Hilmi Paşa’ya “kimdir bu İttihatçılar?” diye sorduğunda, paşa şu ünlü cevabı verecektir; “kulunuzdan gayrısı İttihatçıdır sultanım!”.

Nihayet 1908 senesinde padişaha meşrutiyeti ilan ettirmeyi başardılar ve böylece Türkiye’de yeni bir dönem başlamış oldu. Çok gençtiler, belki de en büyükleri Talat Bey’di ve o bile henüz 31 yaşındaydı. Enver Bey, Mustafa Kemal Bey, Rauf Bey, Kazım Karabekir Bey, Ali Fuat Bey, Refet Bey ve pek çok isim. Yaş ortalamaları 27-28! Ve bu genç subaylar, tarihin canavarlaştığı bir zamanda sahneye çıkacaklar, rollerini “ölümüne” oynayacaklar, tam 10 yıl aralıksız sürecek bir savaşlar döneminde on binlerce kişilik ordulara komuta edeceklerdi.

Ve 1922 sonbaharında nihayet savaş dönemi bitti, Anadolu’nun tamamını ve Trakya’nın bir bölümünü kurtarmayı başardılar 1923 Temmuzunda Lozan antlaşması imzalandı, akabinde Türkiye Cumhuriyeti kuruldu. Ama Cumhuriyetin ilanından tam olarak elli gün önce Mustafa Kemal Paşa, “Halk Fırkası” adıyla bir parti kurdu. Kurucuların tamamı Müdafa-i Hukuk cemiyetlerinden gelen İttihatçılardan müteşekkildi. Bir süre sonra bu parti “Cumhuriyet Halk Fırkası” adını alacaktır. Ve İttihatçılar tarafından kurulan bu parti, kurucusu erken bir yaşta hayata veda etmiş olmasına rağmen, 1950 yılına kadar ülkeyi tek başına yönetti. 1950’de iktidarı DP’ye teslim etse de, siyasi ve bürokratik gücünü yakın yıllara kadar hep korudu.

Özetle, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in “biz Jön Türklerden geliyoruz” demesi hem tarihi, hem de siyaset sosyolojisi açısından doğrudur ve bu günün konjonktürüne de uygundur. Çünkü öyle anlaşılıyor ki yeni genç nesiller seküler-milliyetçi ve laik cumhuriyetçi bir hassasiyet taşıyorlar. Dolayısıyla CHP Genel Başkanının tarihi çıkış noktasını hatırlaması ve bu noktaya vurgu yapmış olması anlamlıdır, doğrudur, bilimseldir. Bu söylemden asla geri adım atmamalı ve ısrarlı olmalıdır. Hepsi bu kadar.