"Binalarda güçlendirme doğru yapılmalı"

Bazı binalardaki güçlendirme uygulamalarının yanlış yapıldığını belirten ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Erdem Canbay, güçlendirme çalışmalarının önemine değinerek doğru yapılması gerektiğinin altını çizdi. Binalarda tercihinin perde betondan yana olduğunu da bildiren Canbay, Şili'de 7.8 büyüklüğündeki depremde bile kimsenin ölmediğine dikkat çekti.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Erdem Canbay, İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Antalya Şubesi'nde "Betonarme Yapılarda Güçlendirme İlkeleri ve Uygulamaları" konulu bir seminer verdi. Binalardaki güçlendirmenin ihtiyaçtan dolayı yapıldığının altını çizen Canbay, binaların kullanım amacı değiştiğinde, beton dayanımı düştüğünde, donotılardaki kuşkularda, şartname değişikliklerinde, hasar oluşması gibi durumlarda güçlendirme yapılabildiğini belirtti. Yapı güçlendirmenin ciddi bir iş olduğunu vurgulayan Canbay, hesaplamaların da önemli olduğunun altını çizdi. Yanlış güçlendirme uygulamalarından örnekler veren Canbay, yanlış güçlendirmenin binayı daha kötü hale getirebildiğine ve hiçbir işe yaramadığına işaret ederek, güçlendirmelerin doğru malzemelerle, doğru yerlere ve ince hesaplamalarla yapılması gerektiğinin altını çizdi. Canbay, yanlış güçlendirme uygulamalarının binaları tabuta çevirebildiğini kaydetti. 

"KOROZYON NORMAL BİR ŞEY DEĞİL, ENGELLEMEK GEREKİYOR"

Bina temelleri ve bodrum katlarında meydana gelen korozyonun büyük bir problem olduğunu belirten Canbay, "Korozyonu engellemeye çalışabilirsiniz ama Türkiye'de su yalıtımı düzgün yapılmıyor. Bütün yapılar temelden su çeker. Bodrum katları, bina altlarındaki otoparklar hep kokar, nemli, rutubetlidir ve korozyona uğrar. Biz bunu normal bir şeymiş gibi kabul ediyoruz. Korozyonu engellemek gerekiyor. Sadece bohçalama değil artık betona katılan kimyasallar var. Betonu kristalize ediyor ve su geçirimsiz yapıyor. Böylece su girmiyor ve bunlar çok ucuz çözümler. Bana göre bütün betonlar bu kimyasallarla dökülmeli ve su girmesi engellenmeli" açıklamasında bulundu. Korozyon nedeniyle temel ve bodrum katlarda kolonlardaki donatıların kısa sürede yıprandığına işaret eden Canbay, korozyonların büyük risk oluşturduğunu vurguladı.

"BETON DÖKMEYİ BİLMİYORUZ"

"Beton dökmeyi bilmiyoruz" diyerek betona su katıldığını söyleyen Canbay, "Hazır betona geçtik ama gelen betona su katıyoruz. Türkiye'nin en büyük firmalarında da katılıyor. Katmayanı ben bilmiyorum. Çünkü, beton rahat dökülüyor. Rahat dökülüyor ama akışkanlığın kimyasalla sağlanması lazım" dedi. Antalya'da sıcakların çok yüksek olduğuna da dikkat çeken Canbay, kürlemenin de önemine işaret etti.

"TAŞIYICI SİSTEME BİRŞEY İLİŞTİREMEZSİNİZ"

Binalardaki kolanların kesilemeyeceği gibi şartnameye göre kolonlara kaynak bile yapılamayacağını kaydeden Canbay, "Örneğin bir mağaza kolonlara kaynak yapıyor. Çünkü, bir şeyler asacak. Kaynak yaptığınız anda öldürürsünüz. Kolonun kaynak yapılan yüzünde donatı bırakmıyor. Bütün cepheye güzel gözüksün diye bir şeyler giydiriyorlar. Bütün şartnamelerde 'Yapısal donatıya hiçbir şey asamaz, kaynaklayamazsınız' diye yazıyor. Donatı kaynaklanabilir bile olsa kaynaklayamazsınız. 'Taşıyıcı sisteme birşey iliştiremezsiniz' diye bütün deprem şartnameleri söylüyor ama asıyorlar. Kimse farkında değil bunun" dedi. Binaların parçalanarak içinden borular geçirildiğine işaret eden Canbay, "Bütün binalarda elektrik tesisatı nereden geçiyor?" diye sordu. Kirişlerden, hatta perde duvardan geçen elektrik tesisatları olduğunu belirten Canbay, "Şuanda belediyelerin bunları yasaklaması gerekiyor. Kirişlerin hepsinde elektrik boatları var. Böyle bir şey mümkün mü? Dünyada böyle bir şey yok. Tek Türkiye'de var. Elektrikçi taşıyıcı sistemden bunu yapamaz. Ne olacak? İşte ne olacağını 6 Şubat depreminde gördük. Resmi rakamlara göre 50 bin kişi öldü. Ateş düştüğü yeri yakıyor" ifadelerini kullandı.

"YAPI GÜÇLENDİRME CİDDİ BİR İŞTİR"

Yapı güçlendirmenin çok ciddi bir iş olduğunu vurgulayan Canbay, "Biz oyun oynamıyoruz. Yapı güçlendirme çok ciddi bir iş. Çünkü, bir yapıyı güçlendirdiğiniz anda hukuken eski ile bütün illiyet bağını kesiyorsunuz. Bir yapıyı kötü güçlendirdiniz ve depremde yıkıldı. Eski müteahhitin, eski projecinin, eski betonu dökenin hiçbir illiyet bağı kalmıyor. Siz güçlendirdiğiniz anda illiyet bağını kestiniz ve üzerinize aldınız demektir. Onun için burada çok büyük bir sorumluluk var. Özellikle eski yapılar çok problemli. Güçlendirme yapacaksanız iki kere düşünün" şeklinde konuştu.

"GÜÇLENDİRME MALİYETİ, YIKIP YENİDEN YAPMA MALİYETİNİN YÜZDE 40'INI GEÇMEMELİ"

Güçlendirme yapılırken uyulması gerekenleri ayrıntılı bir şekilde anlatan Canbay, "Bir yapı, yıkıp yeniden yapma maliyetinin yüzde 40'ını geçmiyorsa güçlendirmeye adaydır. Bana göre yüzde 40 bile fazla. Güçlendirme maliyeti yüzde 40'ların çok altında olmalı. Bence yüzde 20'ler optimum rakamlar" dedi. Güçlendirme için sadece maliyetin değil beton dayanımının da önemli olduğunu kaydeden Canbay, "Beton dayanımı 10 megapaskalın altındaysa güçlendirilmeli. Aslında kafamdaki rakam son depremden sonra 10 megapaskalın üzerinde. En az 12-14 olmalı. Yoksa yıkılıp yeniden yapılmalı" diye konuştu.

"PERDE DUVARSIZ BİR GÜÇLENDİRMEYİ DÜŞÜNEMİYORUM"

Yapı çok kötü değilse eleman bazında güçlendirme yapılabileceğini ifade eden Canbay, "Ben perde duvar severim. Doktoram da bunun üzerine. Net söylüyorum, perde duvarsız güçlendirme yapmak istemem. Perde duvarın rijitliği kolona göre yüzlerce kat fazla. Deprem olduğunda bütün deprem kuvvetini üzerine çekecek, öbür elemanlar zayıf bile olsa onlara deprem kuvveti gitmeyecek. Perde duvarsız bir güçlendirmeyi ben düşünemiyorum" dedi. Bir eleman güçlendirmesinin yapının tamamının davranışını değiştirmeyeceğini belirten Canbay, "İki kolonu güçlendirdim diye benim binam muazzam büyük yükleri taşımaya başlamayacak" ifadelerini kullandı.  

"YAPILMASI GEREKEN SİSTEM GÜÇLENDİRMESİ"

Eleman bazında güçlendirmenin çok az sayıda binaya yapılabileceğini söyleyen Canbay, yapılması gerekenin sistem güçlendirmesi olduğunu kaydetti. "Bizim bütün yapılarımızda sistem iyileştirmesi gerekiyor. Sisteme perde duvarları eklediğinizde, deprem sırasında bütün deprem kuvvetini üzerine çekip diğer bütün kısımların sorun teşkil etmeyecek hale dönüşmesine faydalı oluyor" açıklamasında bulundu.

"BU KADAR İNSANIN ÖLMESİ ŞARTNAMELERİN SUÇU DEĞİL"

Kendisine yöneltilen soruları da yanıtlayan Canbay, Şili Deprem Yönetmeliği'nin örnek gösterilmesi üzerine, "Her depremden sonra 'Deprem Şartnamesi ne zaman değişiyor? Sorusunu bırakmalıyız. Türkiye'de milyonlarca bina var. Bana bir tane bina gösterin hesabı kitabı, imalatı birebir her şeyi Deprem Şartnamesi'ne göre yapılmış olsun ve göçsün. Şartnamelerle ilgili bir problemimiz yok. Yeni bilgiler geldikçe şartnameleri elbette düzelteceğiz, değiştireceğiz, geliştireceğiz ama bu kadar insanın ölmesi şartanemelerin suçu değil. 1937'den beri deprem şartnamesi var. Bir bina 1937'de yapılmışsa, deprem şartnamesine göre yapılmış olması ve göçmemesi gerekir. İstatiksel olarak 10 milyonda 1 bina göçebilir" diye konuştu. Şili'nin bütün mühendisliği öldürerek anormal perde duvar koyduğunu kaydeden Canbay, "7.8 büyüklüğünde deprem olduğunda kimse ölmedi. 8 buçuk şiddetinde deprem olduğunda 127 kişi öldü. 7 buçuktan 8 buçuğa çıkılında enerji 32 kat artıyor. Bizdeki depremin 32 kat fazlası enerji açığa çıkaran deprem oluyor ve 200 kişiden az kişi ölüyor. O anlamda elbette bizler birşeyleri değiştireceğiz. Perde duvarı artırmada çalışmaları sonlandırmak üzereyiz" ifadelerini kullandı.

TEŞEKKÜR BELGESİ VERİLDİ

Seminer sonunda İMO Antalya Şube Başkanı Mehmet Soner Akdoğan tarafından Prof. Dr. Erdem Canbay'a günün anısına teşekkür belgesi takdimi yapıldı. Ardından kokteyl gerçekleştirildi. HABER: YUSUF KATRAĞ