Kaçak sondajlar facia yaratıyor

Kaçak sondajların yeraltı göllerinin dibini delerek suyu boşa kaçırdığını söyleyen JMO Antalya Şube Başkanı Bayram Ali Çeltik, “İnsanlar bilmediği için kaçak sondajlarla yeraltı göllerini deliyorlar. Yeraltında kapalı sistemin içinde olan suya ulaşmak için deliyorlar. Bu delinme sonrasında binlerce metreküp su boşa gidiyor. Bu faciadır” dedi. Su olmazsa canlı varlığının da olmayacağını belirten Çeltik, sularla birlikte geleceğin de yok edildiğini vurguladı.  

Uzmanlar kaçak olarak bilinçsizce açılan sondajların zararları konusunda önemli uyarılarda bulunuyor. Geçtiğimiz günlerde özellikle tarımsal sulamada kullanılmak üzere bilinçsizce yapılan sondajların hem su hem de enerji kaybına neden olduğuna dikkat çeken Makine Mühendisleri Odası (MMO) Antalya Şube Başkanı Prof. Dr. İbrahim Atmaca, bilinçsiz sondaj yapılmaması ve izinsiz kuyu açımına müsaade edilmemesi gerektiğini vurgulamıştı. Sondajların yeraltı su kaynaklarına ve yerüstü sularına etkilerini değerlendiren Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO) Antalya Şube Başkanı Bayram Ali Çeltik ise, binlerce kaçak sondaj bulunduğunu belirterek, yeraltı göllerini delerek suyun boşalmasına neden olan kaçak sondajların faciaya neden olduğunun altını çizdi. Sondajların yer üstü sularının kurumasında da etkiliği olduğunu dile getiren Çeltik, suyun en fazla tarımda kullanıldığını vurgulayarak önlemlerin öncelikli olarak tarımdan alınmaya başlanması gerektiğini söyledi. Yeraltı göllerinin dibinin delinmemesi, suyun değerinin artırılması ve kurumlarla işbirliğinin sağlanması gerektiğini ifade eden Çeltik, konuya Antalya Valiliği düzeyinde müdahale edilmesi önerisinde bulundu.

"BİNLERCE KAÇAK SONDAJ VAR, NE KADAR SU ÇEKTİKLERİNİ BİLMİYORUZ"

Suyun çoğunlukla tarımda kullanıldığına işaret eden Çeltik, "Resmi rakamlar yüzde 73'ten bahsediyor ama binlerce, belki onbinlerce kaçak sondaj var. Hiçbirinin ne kadar su çektiğini ölçemiyoruz. Ölçemediğimiz için de ne kadar su tükettiğini bilmiyoruz. Benim tahminime göre tarım yüzde 90'a yakın su tüketiyor. Onun için tarım deseninin değiştirilmesi gerekiyor" diye konuştu.

"KAÇAK SONDAJLARLA YERALTI GÖLLERİ DELİNEREK SUYU BOŞALTILIYOR"

Yeraltı sularının hareketli, askıda ve yeraltı gölü şeklinde olduğunu bildiren Çeltik, "İnsanlar bunu bilmediği için kaçak sondajlarla bu yeraltı göllerini deliyorlar. Yani, yeraltında kapalı sistemin içinde olan suyu, daha fazla suya ulaşmak için deliyorlar. Bu delinme sonrasında binlerce metreküp su boşa gidiyor. Bu faciadır. Korunması, kullanılmaması gereken su için yeraltı gölünün dibini delerek o gölün suyunu komple boşaltıyorsunuz. Bu binlerce, yüzbinlerce insanın dolaylı olarak etkilenmesi demektir. Çünkü o yeraltı gölünden insanlar tarım yapıyor" ifadelerini kullandı.

“KAÇAK SONDAJLAR, DENETLENEREK KONTROL ALTINA ALINMALI”

Sondajların denetlenmesi gerektiğini vurgulayan Çeltik, sondaj kamyonlarına GPS takılması gibi önerilerin bulunduğunu belirterek, "Çiftçiye de zarar vermeden, kimse mağdur edilmeden, insanlara bu anlatılarak bunun çözülmesi lazım. Çünkü, böyle giderse önümüzdeki dönemde tarım çok ciddi kan kaybedecek" diye konuştu. Bir dönem sondajlara saat takılmasının da gündeme geldiğini hatırlatan Çeltik, “Şuanda öyle bir şey yok ama takılmalı. Binlerce kaçak sondaj kontrol altına alınmalı. Çünkü, su kamu malıdır. Siz açtığınız sondajdaki suyu kendinizin gibi göremezsiniz. O suda herkesin hakkı var. Onun için kesinlikle kontrol altına alınmalı. Saat takılarak ilk etapta para alınmayabilir ama en azından insanlar ne kadar su tükettiğini öğrenmeli. Suyu gelişi güzel kullanmamalıyız. Suyun çok değerli olduğu, bundan sonra daha da değerli olacağı ortada. Buna rağmen insanların hiçbir şey yapmaması çok üzücü. Teknoloji ve iletişim çağında her şeyi öngörebilirken, karar vericilerin, siyasilerin bunu göz ardı etmesi de bizi şaşırtıyor” dedi.

“PLANLAMA DOĞRU YAPILMALI”

Kapalı devre sistemlere geçişle bir nebze de olsa kaçak sondajların önüne geçilebileceğini belirten Çeltik, insanların suyun kendi kontrolünde olmasını istediğine dikkat çekti. Korkuteli ilçesinde kapalı devre sistemle vahşi sulamanın önüne geçilmeye çalışıldığına işaret eden Çeltik, sisteme zamanında su verilemediği ve kanallar kaldırıldığı için insanların yine sondaja yöneldiğini kaydederek planlamanın doğru yapılması gerektiğinin altını çizdi ve “Sizin iyi niyetle yaptığınız bir şey tam tersine dönebiliyor” uyarısında bulundu.

"ÖNLEM ALINMAZSA FACİA KAPIDA"

Su bol olmasına rağmen resme büyük bakıldığında kaynakların büyük çoğunluğunun yok olduğunun görüleceğini belirten Çeltik, Hurma, Arapsuyu ve Kırkgöz su kaynaklarını örnek gösterdi. Hurma kaynaklarının kuruduğuna, Arapsuyu kaynaklarının kurumaya başladığına ve Kırkgöz kaynaklarının da su hacminin azaldığına dikkat çeken Çeltik, şunları dile getirdi:

"Bir çok yeraltı suyu hızlı şekilde azalıyor. Hurma kaynakları kurumuş durumda. Arapsuyu 1 ve 2 kaynakları şimdi hareketlenmiş olabilir ama yazın kuruyor. Kırkgöz kaynakları geçtiğimiz 2 yıl önce kuru dönemde hacminin yüzde 70'ten fazlasını kaybetmiş. Bu kayıplar tarım ürünlerinde rekolte kaybına yansıyacak. Hayvancılık etkilenecek. Bütün bunlara önlem alınmazsa önümüzdeki dönemlerde bizi facia bekliyor. Biraz kurak olup, sondajlardan su çekilince tarım ürünlerinin fiyatlarının arttığını görüyoruz. Rekolte kaybı nedeniyle tarım ürünleri fiyatlarının artmasının en temel sebeplerinden biri sudur. Böyle giderse bu sorun kar topu gibi çığ haline gelecek."    

“SONDAJLAR, YERÜSTÜ SULARININ KURUMASININ DA SEBEBİ”

Yeraltı sularının sondajlarla çekilmesinden yerüstü sularının da etkilendiğine işaret eden Çeltik, şöyle konuştu:

“Bu konularla ilgili çok fazla veri yok ama havza gerisine bakıldığında yer üstündeki son noktadaki suların kurumasında sondajların etkisinin yüzde 50 olduğunu söyleyebiliriz. Mesela Arapsuyu 1 ve 2 kaynağı suyun son noktası. Yaklaşık 1 kilometre sonra denize dökülüyor. Biz Arapsuyu 1 ve 2 kaynaklarının Kırkgöz su kaynakları sisteminden beslendiğini biliyoruz. Kırkgöz havzasını da Korkuteli, Burdur, Isparta olarak değerlendirirsek Arapsuyu kaynaklarının kurumasının sebebinin yüzde 50’sinin sondajlar olduğunu söyleyebiliriz. Havzaya büyük baktığımızda bunu diyebiliriz. Doğru olan resme biraz büyük bakmak.”

“BU BÖYLE GİTMEZ”

Tarımın çok su kullandığının altını çizen Çeltik, “İklim değişiyor. Önümüzdeki dönemlerde sıcaklıkların artacağı, yağışların azalacağı net olarak ortada. Buna rağmen nüfus artacak. Turizmi artırmayı planlıyoruz. Bunların hepsi için suya ihtiyaç çok fazla. Bunun böyle olmayacağı açık. Bu işin böyle gitmeyeceği net. Gerekirse belirli standartlar konulmalı. Bugün ekonomiyi konuşacaksak önce suyu konuşmalıyız. Burada esas olan tarım. Tarım gayri resmi yüzde 90 su kullanıyor. Bugün 2 kişilik bir aile ortalama yılda 70-80 ton su kullanırken, 10 dönümlük bir muz serası günlük 70-80 ton su kullanıyor. Seranın bir günde kullandığını bir aile yıl boyunca ancak kullanıyor. Bu çok büyük bir fark” şeklinde konuştu.

“TARIMIN BAŞI BOŞ, SUYA BAĞLI TARIM DESENİ DEĞİŞMELİ”

Tarımın başıboş olduğunu söyleyen Çeltik, “Su var diye her şey yapılıyor ama böyle bir şey yok. Suya bağlı tarım deseni net olarak değişmeli. Gerçekten para kazanmak istiyorsak bu işin planlanması gerekiyor. Biz buna tarım imar planı diyoruz. Bugün belki ASAT’ın sistemine giren suyun belki yüzde 35’i insanlara ulaşamadan boşa gidiyor ama tarımda, vahşi sulamayla binlerce, milyonlarca metreküp su boşa gidiyor” açıklamasında bulundu.

"ÇOK SU TÜKETEN KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLER, SUYUN BOL OLDUĞU YERLERDE YETİŞTİRİLMELİ"

Tarımın, su açısından stratejik alanlar belirlenerek yapılması gerektiğinin altını çizen Çeltik, çok su tüketen ürünlerin suyun bol olduğu yerlerde yetiştirilmesi gerektiğini vurguladı. Çeltik, "Bir yerde yeraltı nehri var ve bu su denize gidiyor. Bu suyu kullanmamız lazım. Çok su tüketen ve katma değeri yüksek ürünler buralarda yetiştirilmeli. Suyun az olduğu yerlerde ise, suyu az tüketen bitkiler yetiştirilmeli. Bu konuda bilinçlenme gerekiyor. Su hayati öneme sahip" uyarısında bulundu.

“SU DAHA KIYMETLİ HALE GELMELİ”

Suyun çok önemli olmasına rağmen kıymetsiz gibi görüldüğünü belirten Çeltik, “Su olmazsa ölürsünüz ama 1 ton su 3 lira. Onun için suyun biraz daha kıymetli hale gelmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.

“VALİLİK DÜZEYİNDE MÜDAHALE EDİLMELİ”

Suyu bilenlerin yönetmesi gerektiğini kaydederek suyun korunması için Valilik tarafından siyaset üstü bir kurul oluşturulması önerisinde bulunduklarını hatırlatan Çeltik, “Valiliğin kontrolünde bir komisyon kurulsun. Bu komisyonun verdiği kararlar bağlayıcı olsun. Su siyaset üstüdür. Valilik düzeyinde müdahale edilmesi gerekiyor” dedi. Kurumların su konusunda birbirleriyle bilgili paylaşması gerektiğini de dile getiren Çeltik, suyun sahibinin çok olmasından dolayı sahipsiz kaldığını da sözlerine ekledi.

“YERALTI SULARINI GÖREBİLEN TEK BİLİM DALIYIZ”

Yeraltı suyu potansiyelini en iyi bilenlerin jeoloji mühendisleri olduğunu belirterek, kurumlarda yeterince yer bilimci çalıştırılmadığını da ifade eden Çeltik, “İnsanlar duvarın arkasını göremezken biz yeraltının 10 kilometre altını biliyoruz. Suyun nasıl hareket ettiğini biliyoruz. Yeraltı sularını görebilen tek bilim dalı biz jeoloji mühendisleriyiz. Belediyelerde bile işi bilen jeoloji mühendisleri olsa suyu çok rahat yönetebilirler ama maalesef böyle bir şey yok. Antalya Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere belediyelerde binlerce insan çalışıyor ama su, zemin etütleri ve diğer konularda çalışacak bir yer bilimci milyonlarca liralık fayda sağlayabilir. En azından bir tane jeoloji mühendisi çalıştırsınlar” diye konuştu. HABER: YUSUF KATRAĞ